De afgelopen jaren is het onderwerp van (schijn)zelfstandigheid een hot topic in Nederland. De groei van het aantal zelfstandigen leidt regelmatig tot vragen over de arbeidsrelatie tussen bedrijven en de zelfstandigen die zij inhuren. De wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) uit 2016 moest het verschijnsel van schijnzelfstandigheid tegengaan. Dat is maar deels gelukt. Want nu staat er een nieuwe wet in de steigers. Een die de positie van zowel zelfstandigen als werknemers beter moet bewaken. Maar wat gaat er straks precies veranderen? Wie profiteren daar precies van? En wat verandert er mogelijk voor opdrachtgevers?
Wanneer ben je zzp’er?
Want dat is natuurlijk de grote vraag. Momenteel bieden verschillende wetten samen een antwoord op de vraag: wanneer mag je jezelf (terecht) zelfstandige noemen? Daar zijn verschillende criteria voor. Zo moet je bijvoorbeeld opdrachten vrij kunnen uitbesteden, zonder tussenkomst van de opdrachtgever. Je moet zelf controle hebben over tarieven en facturering en dus het financiële risico dragen. Ook mag er geen sprake zijn van een gezagsverhouding met de opdrachtgever. En moet je ondernemerschap kunnen aantonen, bijvoorbeeld door verschillende opdrachtgevers te bedienen.
Aanleiding voor de nieuwe wet
Ondanks de criteria die er momenteel zijn om de arbeidsrelatie en schijnzelfstandigheid te beoordelen, is er volgens het voorstel voldoende reden voor nieuwe wetgeving: “De wettelijke norm om werknemers van zelfstandigen te onderscheiden is op dit moment door rechterlijke uitspraken (jurisprudentie) ingekleurd. Met het voorstel wordt het meest onderscheidende wettelijke vereiste ‘werken in dienst van’ (gezag) uit artikel 7:610 van het Burgerlijk Wetboek verduidelijkt.”
Schijnzelfstandigheid ontstaat wanneer werkenden feitelijk als werknemers functioneren, maar door werkgevers als zelfstandigen worden behandeld. Mogelijk ook om werkgeversverplichtingen te ontlopen. Dat het voorkomt bleek wel uit de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak van vakbond FNV tegen Deliveroo. De rechter oordeelde dit jaar dat de maaltijdbezorgdienst haar bezorgers onterecht als zelfstandige aanmerkte en daarmee belangrijke werknemersrechten onthield.
Ten tweede bestaat het risico dat het hoge aantal zzp’ers in Nederland ten koste gaat van de Nederlandse verzorgingsstaat. Zelfstandigen zijn bijvoorbeeld niet automatisch verzekerd voor sociale voorzieningen, zoals arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, pensioenen en werkloosheidsuitkeringen. Dit betekent enerzijds dat zij niet automatisch bijdragen aan sociale voorzieningen, zoals werknemers en werkgevers bij een regulier dienstverband wel doen. Anderzijds kan de gebrekkige toegang tot het stelsel van sociale zekerheid voor een deel van de groep zelfstandigen in de toekomst ook leiden tot financiële problemen.
De nieuwe wet moet stakeholders – werkenden, werkgevers, zzp’ers, opdrachtgevers en uitvoeringsorganisaties zoals het UWV, de Belastingdienst, de Arbeidsinspectie en de rechtspraak – meer duidelijkheid bieden op praktisch, juridisch en belastingtechnisch vlak.
Wijzigingen die de Wet Beoogt
De nieuwe wet beoogt die duidelijkheid te bieden door concreet twee veranderingen door te voeren in de huidige situatie:
- Verduidelijking van de Beoordeling van Arbeidsrelaties
De definitie van ‘werken in dienst van’ (gezag) wordt gestructureerd vastgelegd in de wet. Zo wordt bij de beoordeling van arbeidsrelaties straks niet alleen gekeken naar de elementen ‘instructie’ en ‘toezicht’, voor de beoordeling van gezagsverhouding, maar ook naar de organisatorische inbedding van het werk in de onderneming van de werkgever en de mate van zelfstandig ondernemerschap binnen de arbeidsrelatie. Dit moet het grijze gebied tussen zelfstandigen en werknemers verkleinen
- Rechtsvermoeden op basis van uurtarief:
De wet introduceert ook een ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’ voor werkenden met beperkte onderhandelingsmacht, gebaseerd op het uurtarief. Zzp’ers met een uurtarief van maximaal € 32,24 worden daarbij vermoed arbeid te verrichten als werknemer. In dat geval zou er sprake zijn van schijnzelfstandigheid en biedt de wet de mogelijkheid om een arbeidsovereenkomst te claimen bij de opdrachtgever.
Consequenties voor zelfstandigen en opdrachtgevers
Mocht de nieuwe wet ingevoerd worden, dan heeft deze mogelijk financiële consequenties, voor zowel zelfstandigen als werkgevers. Ook moeten opdrachten dan opnieuw beoordeeld worden en kan dit tot aanpassingen leiden om aan de nieuwe wet te voldoen.
Deadline internetconsultatie 10 november
De wet, indien aangenomen, gaat naar verwachting pas in 2025 of 2026 in. Tot 10 november 2023 bestaat nog de mogelijk om via de internetconsultatie te reageren op de conceptwet.
Blijf op de hoogte via REDMORE ZZP
Uiteraard houdt Talent&Pro de ontwikkelingen in de gaten. Zodat we ook in de toekomst zelfstandigen en professionals (op freelancebasis of in tijdelijke loondienst) volgens de geldende wet- en regelgeving uitdagende projecten kunnen blijven bieden.
Op de hoogte blijven van jouw mogelijkheden bij Talent&Pro, nu én straks? Meld je dan aan voor REDMORE ZZP.
